1)

REWARD AND PUNISHMENT FOR TEACHING TORAH [line 3 from end on previous Amud]

אמר רב יהודה אמר רב כל המונע הלכה מפי תלמיד כאילו גוזלו מנחלת אבותיו שנאמר (דברים לג) תורה צוה לנו משה מורשה קהילת יעקב מורשה היא לכל ישראל מששת ימי בראשית
(a)

(Rav Yehudah): Anyone who refrains from teaching a Halachah to a Talmid robs him of his father's inheritance - "Torah Tzivah Lanu Moshe Morashah Kehilas Yakov", it is an inheritance to all of Yisrael from the six days of creation.

אמר רב חנא בר ביזנא אמר רבי שמעון חסידא כל המונע הלכה מפי תלמיד אפילו עוברין שבמעי אמו מקללין אותו שנאמר (משלי יא) מונע בר (דף צב,א) יקבוהו לאום ואין לאום אלא עוברין שנאמר (בראשית כה) ולאום מלאום יאמץ ואין קבה אלא קללה שנאמר (במדבר כג) מה אקב לא קבה אל ואין בר אלא תורה שנאמר (תהילים ב) נשקו בר פן יאנף
(b)

(Rav Chana bar Bizna): Even fetuses curse one who refrains from teaching a Halachah to a Talmid - "Mone'a Bar Yikvuhu Le'om." Le'om is a fetus - "u'Le'om mi'Le'om Ye'ematz."

עולא בר ישמעאל אומר מנקבין אותו ככברה כתיב הכא (משלי יא) יקבוהו לאום וכתיב התם (מלכים ב יב) ויקב חור בדלתו ואמר אביי כי אוכלא דקצרי
(c)

(Ula bar Yishmael): "Yikvuhu" teaches that he will be punctured like a sieve - "va'Yikov Chor b'Dalto."

ואם למדו מה שכרו
(d)

Question: If he taught him the Halachah, what is his reward?

אמר רבא אמר רב ששת זוכה לברכות כיוסף שנאמר (משלי יא) וברכה לראש משביר ואין משביר אלא יוסף שנאמר (בראשית מב) ויוסף הוא [השליט על הארץ הוא] המשביר לכל עם הארץ
(e)

Answer (Rava): He merits blessings like Yosef - "u'Vrachah l'Rosh Mashbir."

אמר רב ששת כל המלמד תורה בעוה"ז זוכה ומלמדה לעולם הבא שנאמר (משלי יא) ומרוה גם הוא יורה
(f)

(Rav Sheshes): Anyone who teaches Torah in this world merits to teach it in the world to come - "u'Marveh (one who satiates his Talmid with Torah) Gam Hu Yoreh."

אמר רבא מניין לתחיית המתים מן התורה שנאמר (דברים לג) יחי ראובן ואל ימות יחי ראובן בעולם הזה ואל ימות לעולם הבא
(g)

(Rava): A source in Torah for Techiyas ha'Mesim is "Yechi Reuven (Shevet Reuven, in this world, in the war to conquer Eretz Yisrael) v'Al Yamos (Reuven himself, in the world to come)."

רבינא אמר מהכא (דניאל יב) ורבים מישני אדמת עפר יקיצו אלה לחיי עולם ואלה לחרפות לדראון עולם
(h)

(Ravina): A source in Torah for Techiyas ha'Mesim is "v'Rabim mi'Yshenei Admas Afar Yakitzu Eleh l'Chayei Olam..."

רב אשי אמר מהכא (דניאל יב) ואתה לך [לקץ] ותנוח ותעמוד לגורלך לקץ הימין
(i)

(Rav Ashi): A source in Torah for Techiyas ha'Mesim is "v'Atah Lech l'Ketz v'Sanu'ach v'Sa'amod l'Goralcha l'Ketz ha'Yamin."

2)

TEACHINGS OF R. ELAZAR [line 21]

אמר רבי אלעזר כל פרנס שמנהיג את הצבור בנחת זוכה ומנהיגם לעוה"ב שנאמר (ישעיהו מט) כי מרחמם ינהגם ועל מבועי מים ינהלם
(a)

(R. Elazar): Any leader who leads the congregation gently merits to lead them in the world to come - "Ki Merachamam Yenahagem v'Al Mabu'ei Mayim Yenahalem."

וא"ר אלעזר גדולה דעה שניתנה בין שתי אותיות שנאמר (שמואל א ב) כי אל דעות ה'
(b)

(R. Elazar): Great is understanding, for a verse puts it between two names of Hash-m - "Ki Kel De'os Hash-m";

וא"ר אלעזר גדול מקדש שניתן בין שתי אותיות שנאמר (שמות טו) פעלת ה' מקדש ה' כוננו ידיך
(c)

(R. Elazar): The Mikdash is great, for it is between two names of Hash-m - "Po'alta Hash-m Mikdash Hash-m Konenu Yadecha."

מתקיף לה רב אדא קרחינאה אלא מעתה גדולה נקמה שניתנה בין שתי אותיות דכתיב (תהילים צד) אל נקמות ה' אל נקמות הופיע
(d)

Question (Rav Ada Karchina'ah): If so, you should say that vengeance is great, for it is between two names of Hash-m - "Kel Nekamos Hash-m Kel Nekamos Hofi'a"!

אמר ליה למילתיה הכי נמי כדעולא
(e)

Answer (R. Elazar): Indeed, it is great when used properly, as Ula taught;

דאמר עולא שתי הופעיות הללו למה אחת למדת טובה ואחת למדת פורענות
1.

(Ula): The verse alludes to two vengeances, for good (He took Shechinah from the Nochrim and put it on Yisrael) and for punishment.

ואמר ר' אלעזר כל אדם שיש בו דעה כאילו נבנה בית המקדש בימיו שזה ניתן בין שתי אותיות וזה ניתן בין שתי אותיות
(f)

(R. Elazar): Any person who has understanding, it is as if the Beis ha'Mikdash was built in his day, since both of these are put between two names of Hash-m.

ואמר ר' אלעזר כל אדם שיש בו דעה לסוף מתעשר שנאמר (משלי כד) ובדעת חדרים ימלאו כל הון יקר ונעים
(g)

(R. Elazar): Any person who has understanding will eventually grow wealthy - "uv'Da'as Chadarim Yimal'u Kol Hon Yakar v'Na'im."

ואמר ר' אלעזר כל אדם שאין בו דעה אסור לרחם עליו שנאמר (ישעיהו כז) כי לא עם בינות הוא על כן לא ירחמנו עושהו ויוצרו לא יחוננו
(h)

(R. Elazar): If one has no understanding (i.e. does not use his understanding), others may not have mercy on him - "Ki Lo Am Binos Hu Al Ken Lo Yerachamenu."

וא"ר אלעזר כל הנותן פיתו למי שאין בו דעה יסורין באין עליו שנאמר (עובדיה א) לחמך ישימו מזור תחתיך אין תבונה בו ואין מזור אלא יסורין שנאמר (הושע ה) וירא אפרים את חליו ויהודה את מזורו
(i)

(R. Elazar): One who gives bread to someone without understanding, afflictions will come on him - "Lachmecha Yasimu Mazor Tachtecha Ein Tevunah Bo."

ואמר ר' אלעזר כל אדם שאין בו דעה לסוף גולה שנאמר (ישעיהו ה) לכן גלה עמי מבלי דעת
(j)

(R. Elazar): Any person without understanding will eventually be exiled - "Lachen Galah Ami mi'Bli Da'as."

ואמר ר"א כל בית שאין דברי תורה נשמעים בו בלילה אש אוכלתו שנאמר (איוב כ) כל חשך טמון לצפוניו תאכלהו אש לא נופח ירע שריד באהלו
(k)

(R. Elazar): If Torah is not heard in a house at night, it will be burned - "...Te'achlehu Esh Lo Nupach Yera Sarid b'Ohalo";

אין שריד אלא ת"ח שנאמר (יואל ג) ובשרידים אשר ה' קורא
1.

"Sarid" refers to a Chacham - "uva'Seridim Asher Hash-m Korei."

ואמר ר' אלעזר כל שאינו מהנה תלמידי חכמים מנכסיו אינו רואה סימן ברכה לעולם שנאמר (איוב כ) אין שריד לאכלו על כן לא יחיל טובו אין שריד אלא תלמידי חכמים שנאמר ובשרידים אשר ה' קורא
(l)

(R. Elazar): Anyone who does not benefit Chachamim from his property will never see Brachah - "Ein Sarid l'Achlo Al Ken Lo Yachil Tuvo."

ואמר רבי אלעזר כל שאינו משייר פת על שלחנו אינו רואה סימן ברכה לעולם שנאמר אין שריד לאכלו על כן לא יחיל טובו
(m)

(R. Elazar): Anyone who does not leave bread on the table will never see a Siman of Brachah - "Ein Sarid l'Achlo..."

והאמר רבי אלעזר כל המשייר פתיתים על שלחנו כאילו עובד ע"ז שנאמר (ישעיהו סה) העורכים לגד שלחן והממלאים למני ממסך
(n)

Question: R. Elazar taught that leaving crumbs on the table is like serving idolatry - "ha'Orchim la'Gad Shulchan"!

לא קשיא הא דאיכא שלימה בהדיה הא דליכא שלימה בהדיה
(o)

Answer: It depends on whether or not there is a full loaf with the crumbs. (If there are crumbs and he brings a full loaf, it looks like he does so for idolatry. If there is not a full loaf with the crumbs, it is proper, for they are for poor people.)

ואמר רבי אלעזר כל המחליף בדבורו כאילו עובד ע"ז כתיב הכא (בראשית כז) והייתי בעיניו כמתעתע וכתיב התם (ירמיהו י) הבל המה מעשה תעתועים
(p)

(R. Elazar): Speaking deceptively is like serving idolatry - "v'Hayisi v'Einav ki'Msate'a."

ואמר רבי אלעזר כל המסתכל בערוה קשתו ננערת שנאמר (חבקוק ג) עריה תעור קשתך
(q)

(R. Elazar): If a man looks at Ervah, he loses the ability to have an erection that can lead to children - "Eryah Se'or Kashtecha."

ואמר רבי אלעזר לעולם הוי קבל וקיים
(r)

(R. Elazar): One should be humble, and then he will live a long life.

אמר רבי זירא אף אנן נמי תנינא בית אפל אין פותחין לו חלונות לראות נגעו ש"מ
(s)

Support (R. Zeira - Mishnah): We do not open windows in a dark house to enable a Kohen to inspect its Tzara'as.

3)

TECHIYAS HA'MESIM [line 50]

אמר ר' טבי אמר רבי יאשיה מאי דכתיב (משלי ל) שאול ועוצר רחם ארץ לא שבעה מים וכי מה ענין שאול אצל רחם
(a)

(R. Tavi) Question: "She'ol v'Otzer Racham..."- what is the connection between She'ol (the grave) and the womb?

אלא לומר לך מה רחם מכניס ומוציא אף שאול מכניס ומוציא
(b)

Answer: Just like a womb is a place of entry (semen) and exit (babies), also the grave (the dead will be revived).

והלא דברים קל וחומר ומה רחם שמכניסין בו בחשאי מוציאין ממנו בקולי קולות שאול שמכניסין בו בקולות אינו דין שמוציאין ממנו בקולי קולות מיכן תשובה לאומרין אין תחיית המתים מן התורה
1.

This is not just a comparison, it is a Kal va'Chomer! Entry in the womb is covert, but exit is amidst a big tumult. Entry to the grave is among loud (crying) voices, and all the more so exit from it will be among loud voices!

תנא דבי אליהו צדיקים שעתיד הקדוש ברוך הוא להחיותן אינן חוזרין לעפרן שנאמר (ישעיהו ד) והיה הנשאר בציון והנותר בירושלים קדוש יאמר לו כל הכתוב לחיים בירושלים
(c)

(Tana d'Vei Eliyahu): When Hash-m revives Tzadikim in the future, they will never die again - "v'Hayah ha'Nish'ar... Kadosh Ye'amar Lo";

מה קדוש לעולם קיים אף הם לעולם קיימין
1.

Just like Kadosh (Hash-m) is eternal, also revived Tzadikim.

92b----------------------------------------92b
(דף צב,ב) ואם תאמר אותן שנים שעתיד הקב"ה לחדש בהן את עולמו שנאמר (ישעיהו ב) ונשגב ה' לבדו ביום ההוא צדיקים מה הן עושין
(d)

Question: What will happen to them when Hash-m (destroys and) remakes the world - "v'Nisgav Levado ba'Yom ha'Hu"?

הקב"ה עושה להם כנפים כנשרים ושטין על פני המים שנאמר (תהילים מו) על כן לא נירא בהמיר ארץ במוט הרים בלב ימים
(e)

Answer: Hash-m will make wings for them, and they will fly over the water - "Al Ken Lo Nira... b'Lev Yamim."

ושמא תאמר יש להם צער
(f)

Suggestion: Perhaps this will be painful!

ת"ל (ישעיהו מ) וקווי ה' יחליפו כח יעלו אבר כנשרים ירוצו ולא ייגעו ילכו ולא ייעפו
(g)

Rejection: "V'Koye Hash-m Yachalifu Ko'ach... Yarutzu v'Lo Yiga'u Yelchu v'Lo Yi'afu" (they will not weary).

ונילף ממתים שהחיה יחזקאל
(h)

Question: We should learn from the dead that Yechezkeil revived (they died again)!

סבר לה כמאן דאמר באמת משל היה
(i)

Answer: He holds like the opinion that says that it was only a parable that Yisrael will return from exile.

דתניא ר"א אומר מתים שהחיה יחזקאל עמדו על רגליהם ואמרו שירה ומתו
1.

(Beraisa - R. Eliezer): The dead that Yechezkeil revived stood up, sang Shirah and died.

מה שירה אמרו
2.

Question: What Shirah did they sing?

ה' ממית בצדק ומחיה ברחמים
3.

Answer #1: "Hash-m Memis b'Tzedek u'Mechayeh b'Rachamim."

ר' יהושע אומר שירה זו אמרו (שמואל א ב) ה' ממית ומחיה מוריד שאול ויעל
4.

Answer #2 (R. Yehoshua): "Hash-m Memis u'Mechayeh Morid She'ol va'Ya'al."

ר' יהודה אומר אמת משל היה
5.

R. Yehudah says, it was true. It was only a parable.

אמר לו רבי נחמיה אם אמת למה משל ואם משל למה אמת
6.

Objection (R. Nechemyah): If it was true, it was not only a parable.

אלא באמת משל היה
7.

Answer: He means, in truth, it was only a parable.

ר"א בנו של ר' יוסי הגלילי אומר מתים שהחיה יחזקאל עלו לארץ ישראל ונשאו נשים והולידו בנים ובנות
8.

R. Eliezer, son of R. Yosi ha'Galili says, the dead that Yechezkeil revived went to Eretz Yisrael, married women and fathered children.

עמד ר"י בן בתירא על רגליו ואמר אני מבני בניהם והללו תפילין שהניח לי אבי אבא מהם
9.

R. Yehudah ben Beseira: I descend from them. I have Tefilin from them!

ומאן נינהו מתים שהחיה יחזקאל
(j)

Question: Who were the dead that Yechezkeil revived?

אמר רב אלו בני אפרים שמנו לקץ וטעו שנאמר (דברי הימים א ז) ובני אפרים שותלח וברד בנו ותחת בנו ואלעדה בנו ותחת בנו וזבד בנו ושותלח בנו ועזר <ואלעזר> [ואלעד] והרגום אנשי גת הנולדים בארץ וגו' וכתיב (דברי הימים א ז) ויתאבל אפרים אביהם ימים רבים ויבאו אחיו לנחמו
(k)

Answer #1 (Rav): They are descendants of Efrayim who miscalculated the Ketz (deadline for redemption) from Mitzrayim - "u'Vnei Efrayim... va'Haragum Anshei Gas";

ושמואל אמר אלו בני אדם שכפרו בתחיית המתים שנאמר (יחזקאל לז) ויאמר אלי בן אדם העצמות האלה כל בית ישראל המה הנה אומרים יבשו עצמותינו ואבדה תקותנו נגזרנו לנו
(l)

Answer #2 (Shmuel): They are the people who denied Techiyas ha'Mesim - "...Yovshu Atzmoseinu v'Ovdah Sikvaseinu...";

ר' ירמיה בר אבא אמר אלו בני אדם שאין בהן לחלוחית של מצוה שנאמר (יחזקאל לז) העצמות היבשות שמעו דבר ה'
(m)

Answer #3 (R. Yirmeyah bar Aba): They are people who lack any moisture (tinge) of a Mitzvah - "ha'Atzamos ha'Yveshos...";

ר' יצחק נפחא אמר אלו בני אדם שחיפו את ההיכל כולו שקצים ורמשים שנאמר (יחזקאל ח) ואבוא ואראה והנה כל תבנית רמש ובהמה שקץ וכל גלולי בית ישראל מחוקה על הקיר סביב וגו' וכתיב התם (יחזקאל לז) והעבירני עליהם סביב סביב
(n)

Answer #4 (R. Yitzchak Nafcha): They are people who covered the Heichal with pictures of Shekatzim u'Rmashim (insects) - "Chol Tavnis Remes u'Vhemah Sheketz v'Chol Gilulei Beis Yisrael Mechukeh Al ha'Kir" (Maharsha - they wanted to show that just like insects are short-lived, because they have no bones, also our dry bones will never be revived).

רבי יוחנן אמר אלו מתים שבבקעת דורא
(o)

Answer #5 (R. Yochanan): They are those whom Nebuchadnetzar killed in the valley of Dura.

וא"ר יוחנן מנהר אשל עד רבת בקעת דורא שבשעה שהגלה נבוכדנצר הרשע את ישראל היו בהן בחורים שהיו מגנין את החמה ביופיין והיו כשדיות רואות אותן ושופעות זבות אמרו לבעליהן ובעליהן למלך צוה המלך והרגום ועדיין היו שופעות זבות צוה המלך ורמסום
1.

(R. Yochanan): The valley of Dura is from the river Eshel until Ravas. Some of the young Yisre'elim that Nebuchadnetzar exiled disgraced the sun with their beauty. The Bavli women spurted with blood (due to lust for them). They told their husbands, who told Nebuchadnetzar. He killed the youths, but the women still spurted (the youths still radiated). He commanded to trample on the bodies.

4)

THE MIRACLE DONE FOR CHANANYAH, MISHA'EL AND AZARYAH [line 44]

תנו רבנן בשעה שהפיל נבוכדנצר הרשע את חנניה מישאל ועזריה לכבשן האש אמר לו הקב"ה ליחזקאל לך והחייה מתים בבקעת דורא כיון שהחייה אותן באו עצמות וטפחו לו לאותו רשע {שחיק טמיא} על פניו אמר מה טיבן של אלו אמרו לו חבריהן של אלו מחיה מתים בבקעת דורא
(a)

(Beraisa): When Nebuchadnetzar threw Chananyah, Misha'el and Azaryah in the furnace, Hash-m told Yechezkeil to revive the dead in the valley of Dura. The bones hit Nebuchadnetzar on his face. He asked about this. They told him that the colleague of Chananyah, Misha'el and Azaryah was reviving the dead in the valley of Dura. (Nebuchadnetzar made an image, and decreed that anyone who does not bow to it be thrown into a giant furnace. Most explain like R. Tam (Kesuvos 33b), that it was not an idol, but nevertheless it was proper to be Mekadesh Hash-m and refuse to bow to it. She'altos (42) says that it was an idol. Only Chananyah, Misha'el and Azaryah refused to bow.

פתח ואמר (דניאל ג) אתוהי כמה רברבין ותמהוהי כמה תקיפין מלכותיה מלכות עלם ושלטניה עם דר ודר וגו'
1.

Nebuchadnetzar: "Asohi Kemah Ravrevin...Malchusei Malchus Alam... (how great are Hash-m's signs... His kingdom is eternal)!"

א"ר יצחק יוצק זהב רותח לתוך פיו של אותו רשע {שחיק טמיא} שאילמלא <לא> בא מלאך וסטרו על פיו ביקש לגנות כל שירות ותושבחות שאמר דוד בספר תהלים
(b)

(R. Yitzchak): Molten gold should be poured into his mouth! Had an angel not slapped him, he would have disgraced David's Tehilim by singing better praises.

ת"ר ששה נסים נעשו באותו היום ואלו הן
(c)

(Beraisa): Six miracles occurred that day:

צף הכבשן
1.

The furnace (that was sunk in the ground) floated (so all would see the miracle);

ונפרץ הכבשן
2.

Some of the walls fell, allowing others to see in;

והומק סודו
3.

The plaster (some say - foundation) melted (allowing the heat to burn those who threw Chananyah, Misha'el and Azaryah in; Some say, its grandeur (the image) melted);

ונהפך צלם על פניו
4.

The image fell on its face;

ונשרפו ארבע מלכיות
5.

The four kings (and their retinues) who helped throw him in were burned;

והחייה יחזקאל את המתים בבקעת דורא
6.

Yechezkeil revived the dead in the valley of Dura.

וכולהו) וארבע מלכיות קרא דכתיב (דניאל ג) ונבוכדנצר מלכא שלח למכנש לאחשדרפניא סגניא ופחוותא אדרגזריא גדבריא דתבריא תפתיא וכל שלטוני מדינתא וגו' וכתיב איתי גוברין יהודאין וכתיב ומתכנשין אחשדרפניא סגניא ופחוותא והדברי מלכא חזיין לגבריא אלך וגו'
7.

We have a tradition for all of these, except for the four kings (which we learn from a verse) - "u'Nvuchadnetzar Malka Shelach...Adargazraya Gedavraya Desavraya Tiftayei..." (and they are omitted from the list of those who saw Chananyah, Misha'el and Azaryah come out).

תני דבי רבי אליעזר בן יעקב אפילו בשעת הסכנה לא ישנה אדם את עצמו מן הרבנות שלו שנאמר (דניאל ג) באדין גבריא אלך כפתו בסרבליהון פטשיהון וכרבלתהון וגו'
(d)

(Beraisa - d'Vei R. Eliezer ben Yakov): A Chacham should not change his dress, even at a time of danger (lest he appear panicky) - "Beidayin Guvraya...b'Sarbaleihun...(Chananyah, Misha'el and Azaryah entered the furnace in their normal clothes)."